Genç çiftçilere 250 Bin lira karşılıksız hibe desteği açıklandı: Kimler yararlanacak Şartları neler? Uzman eller projesi nedir?

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi, “Hibe desteğimizi 100 bin liradan 250 bin liraya çıkaracağız.” Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kiriş, 2022 yılı değerlendirme toplantısında Bakanlığın Söğütözü Kampüsü’nde Ankara’da medya kuruluşlarının temsilcileriyle bir araya geldi. Genç çiftçilere 250 Bin lira karşılıksız hibe desteği açıklandı: Kimler yararlanacak Şartları neler? Uzman eller projesi nedir?

2022 Yılına kadar çiftçilerin 40 milyar dolar alması bekleniyor.

Tarımın stratejik bir sektör olduğunu ve gıda konusunun ulusal güvenlik meselesi olduğunu vurgulayan Kirişçi, “2022 yılında çiftçilerimize 40,4 milyar liralık tarımsal destek verdik. 2021 yılına göre bitkisel üretimimizi yüzde 9,1 artırarak 118,4 milyon tondan 128,6 milyon tona çıkararak tüm zamanların üretim rekorunu kırdık. Türkiye üretmiyor diye bağıranların, köylülerimizin emeğini hiçe sayanların, elini öpenlerin, milletimizi umutsuzluğa düşürmek isteyen kötü niyetlerin boşuna olduğuna dikkatinizi çekmek isterim” dedi.

2022 yılına kadar 30 milyar ABD dolarına tarımsal ihracat

Kirisci, Türkiye’nin 2022’de net tarımsal ihracatçı ülke statüsüne sahip olmaya devam edeceğini vurguladı.:
“Türkiye, 2022 yılında net tarımsal ihracatçı ülke kimliğini sürdürdü. Kasım ayı sonunda tarım sektörümüz 26,8 milyar dolar ihracat yaptı. Aralık ayı rakamlarıyla 2022 yılını 30 milyar dolar civarında tarımsal ihracatla kapatacağız. Ayrıca su ürünleri ihracatımızı 1,5 milyar dolara çıkararak bu alanda yeni bir rekor kıracağız.
Tarımsal destek sisteminde stratejik bir değişiklik yaparak, çiftçilerin ekim sürecinde girdi alımını olabildiğince kolaylaştırmaları için destek takvimini öne çıkardıklarını söyledi.

“TARSİM kapsamında 276,3 milyar liralık tarımsal varlığı sigortaladık”

Rahip, bu yüzden devam etti:
“Bu yılın Mart ayında 1 milyon 152 bin çiftçiye ödenecek 8,6 milyar liralık mazot ve gübre desteği, 2022 Kasım ayından itibaren kullanılmaya başlandı. Şu andan itibaren bu takvim kapsamında her yıl yani ekim döneminde ayni mazot ve gübre sübvansiyonları sağlanacak ve çiftçi zorluk yaşadı. Ayrıca Ziraat Bankası ve tarım kredi birliklerinden 100 bin lira tutarındaki faizsiz kredi tutarını da 200 bin liraya çıkardık. bunun 100 bin lirası mazot ve gübre alımı için de aynı şekilde kullanılabiliyor. IPARD projeleri kapsamında 2022 yılında çiftçilerimize 1,8 milyar lira hibe verdik. Ayrıca Tarımsal Ekonomik Yatırım Destek Programı ile KKYDP’YE 966 milyon lira hibe sağladık. Uzman ekip projesiyle 101 milyon lira hibe sağladık. TARSİM kapsamında 276,3 milyar liralık tarımsal varlığı sigortaladık. Yetiştiricilerimize ve yetiştiricilerimize 3,6 milyar lira tazminat ödedik.”
Türkseker ve Çaykur’un piyasa fiyatlarındaki dalgalanmaları önlediğini belirten Kirişçi, bu iki şirketin 2022 yılını faaliyet karıyla tamamladıklarını söyledi.
“Buğday alım fiyatını yüzde 231, arpa alım fiyatını yüzde 254, şeker pancarı alım fiyatını yüzde 245 artırdık. fındıkta 54 lira, Sultani’de 27 lira çekirdeksiz kuru üzümde kilogram başına alım fiyatı uyguladık. Yaş çay alımını yüzde 73, takviyeyi yüzde 130 artırdık. Hayvansal üretimde vizyon projelerimizin fason üretimine başladık.”

2 Milyon 190 bin çiftçi ÇKS’ya kayıt yaptırdı

Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) 1 Ekim 2022’den itibaren e-devlet Kapısı’na taşındı ve Beam, çiftçilerin buna büyük sempati duyduğunu hatırlattı“ “Öyle ki 2023’teki toplam ÇKS başvuru sayısı, 2022’deki toplam ÇKS başvuru sayısının oranı bitti yüzde 100. Kayıtlı çiftçi sayımız geçen yıl 2 milyon 176 bin 551’e yükseldi. Şu anda sisteme 2 milyon 190 bin çiftçi kayıt yaptırdı. Ancak net piyon sayımız, tekrarlar alınana kadar ortaya çıkmayacak.”

“Orman yangınlarına 525 milyon fidan diktik”

Kirişçi, Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) faaliyetleri hakkında şu bilgileri paylaştı:
“OGM faaliyetleri kapsamında 10 bin 418 orman çiftçisine ve 9 tarımsal kalkınma kooperatifine 531 milyon lira hibe ve sıfır faizli kredi sağladık. Ormancılık işi yapan orman çiftçimize 5 milyar 192 milyon lira katkı sağladık. Dünyada söz sahibi olan arıcılık sektörümüzü daha da güçlendirmek için 60 bal ormanı oluşturduk. 610 farklı türde 257 milyon fidan ürettik, 100 bin hektar arazide ağaçlandırma ve erozyon kontrolü gerçekleştirdik. Orman yangınlarına 525 milyon fidan diktik. Türk Yüzyılı için Nefes temasıyla gerçekleştirdiğimiz Ulusal Ağaçlandırma Günü olan 11 Kasım 2022’de 4,2 milyon fidanı toprakla buluşturduk.”

“Milli ve milli Gökbey helikopterlerimizi ve 16 uçağımızı daha envanterimize ekleyeceğiz.”

Orman yangınlarıyla mücadelede hava filosunun yerli ve milli imkanlarla güçlendirildiğini vurgulayan Işın, orman yangınlarıyla mücadelede oluşan 20 uçak, 55 helikopter ve 8 insansız hava aracıyla cumhuriyet tarihinin en büyük hava filosuna sahip olduğunu belirterek, “Bir yılda 4 amfibi özelliği yüksek çözünürlüklü tanker uçağı filomuzla birlikte 1 adet hava yönetim uçağının yer alacağı görev sistemli görüntü, dijital harita. Burada da yerli ve milli Gökbey helikopterlerimizi ve 16 uçağımızı daha envanterimize katarak filomuzu güçlendirmek istiyoruz. Ormanları korumak ve bir İHA baz istasyonu kurmak için İHA teknolojisini kullanan ilk Avrupa ülkesiydik. Bu şekilde 3,5 milyon hektarlık alanı tarayabiliriz.”
Bakan Kirisci, DSİ faaliyetleri çerçevesinde 62 baraj, 19 gölet ve 10 hidroelektrik santrali ile inşa edilen bent, 16 içme suyu, 72 sulama, 146 taşkın kontrolü, 50 yeraltı depolama ve suni besleme tesisi ile tamamlanan su yatırımları sayesinde 105 bin 293 hektar alan açtıklarını söyledi sulama için ekilebilir araziden, dedi.
Yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve paydaşlar, bu çerçevede Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde ülke genelinde su verimliliği seferberliği başlattıklarını hatırlatarak, ‘suda sıfır atık’ temalı faaliyetlerle suya dikkat çekileceğini söyledi.
Artan nüfusu beslemek ve tarımda söz sahibi olmak için üretim planlaması yapılması gerektiğini vurgulayan Kirişçi, “2023 yılında Gazi Meclisimizin gündemine koyacağımız planlı üretim modeli üzerinde çalışıyoruz. Yol haritasını oluşturduğumuz bu model ile çiftçilerimizi destekleyerek arz güvenliğini sağlamak ve ulaşılabilirliği sağlamak istiyoruz.”

“Kısa ve uzun vadeli faaliyetlerimizi, projelerimizi ve kentsel tarıma desteğimizi içeren eylem planımızı yakında paylaşacağız.”

Tüketicilerin yerinde üretim ve tüketim anlayışıyla taze, ucuz ve en az nemli sebze ve meyveleri almalarını sağlamak için kentsel tarım uygulamalarını hayata geçirmişlerdir. “bu çerçevede, jeotermal kaynaklarımızın yanı sıra rüzgar, güneş ve biyokütle gibi temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanıldığı tarıma dayalı ihtisaslaşmış sanayi bölgelerini hızla genişletiyoruz. Kentsel tarımla ilgili çalışmalarımızın son aşamasına geldik. Burada önce 3 yıllık bir eylem planı oluşturuyoruz. Kentsel tarımla ilgili kısa ve uzun vadeli faaliyetlerimizi, projelerimizi ve desteğimizi içeren eylem planımızı yakında paylaşacağız.”

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, “Genç çiftçilerimize yönelik Uzman Eller Projesi ile verdiğimiz hibe desteğimizi 100 bin liradan 250 bin liraya çıkaracağız” dedi.
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, bakanlığın Söğütözü Yerleşkesi’nde medya kuruluşlarının Ankara temsilcileriyle 2022 Yılı Değerlendirme Toplantısı’nda bir araya geldi.
Burada yaptığı konuşmada tahıl koridoru krizinin aşılması noktasında Türkiye’nin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kilit rol oynadığını belirten Kirişci, “Bugün itibarıyla tahıl koridorundan 633 gemiyle 16,9 milyon ton tahıl ve gıda ürünü taşınmıştır. Bu tahılın, yüzde 54’ü Avrupa ülkelerine, yüzde 28’i Asya ülkelerine, yüzde 12’si Afrika ülkelerine, yüzde 6’sı Orta Doğu ülkelerine ulaşmıştır. En az gelişmiş ülkelere giden tahılın oranı ise sadece yüzde 5,4’tür” dedi.
Kirişci, dünyanın 2022 yılını gıda arzında aksamalarla geçirdiğini kaydederek, Türkiye’de temel gıda ürünlerinde bulunurluk sıkıntısı yaşanmadığını söyledi.

2022 yılında çiftçilere 40 milyar lira destek

Tarımın stratejik bir sektör olduğunu ve gıda meselesinin bir milli güvenlik meselesi olduğunu vurgulayan Kirişci, “2022 yılında çiftçilerimize 40,4 milyar lira tarımsal desteklemede bulunduk. Bitkisel üretimimizi, 2021 yılına göre yüzde 9,1 oranında artırarak 118,4 milyon tondan 128,6 milyon tona çıkardık ve bu rakamla tüm zamanların üretim rekorunu kırdık. Türkiye üretmiyor diye çığırtkanlık yapanların, eli öpülesi çiftçimizin emeğini görmezden gelenlerin, milletimizi umutsuzluğa sevk etmek isteyen kötü niyetlilerin çabalarının boşa çıktığını dikkatinize sunuyorum” diye konuştu.

2022 yılı tarım ihracatı 30 milyar dolar

Kirişci, Türkiye’nin tarımda net ihracatçı ülke olma özelliğini 2022 yılında da taşımaya devam ettiğini vurgulayarak şöyle konuştu:
“Türkiye tarımda net ihracatçı ülke olma hüviyetini, 2022 yılında da taşımaya devam etmiştir. Kasım sonu itibarıyla tarım sektörümüz, 26,8 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Aralık ayı rakamlarının netleşmesiyle 2022 yılını, 30 milyar dolar civarındaki tarım ihracatıyla kapatmış olacağız. Ayrıca, su ürünleri ihracatımızı 1,5 milyar dolara taşıyarak bu alanda yeni bir rekor kıracağız.
Tarımsal destekleme sisteminde stratejik bir değişiklik yaparak destekleme takvimini öne çektiklerini dile getiren Kirişci, böylece çiftçilerin ekim sürecinde girdi alımlarını olabildiğince kolaylaştırdıklarını kaydetti.

“TARSİM çerçevesinde 276,3 milyar lira tarımsal varlığı sigortalayarak güvence altına aldık”

Bakan Kirişci, şöyle devam etti:
“Bu yıl mart ayında 1 milyon 152 bin çiftçimize ödenmesi gereken 8,6 milyar lira mazot ve gübre desteğimizi, 2022 Kasım itibarıyla kullandırmaya başladık. Mazot ve gübre desteklemeleri, bundan sonra her yıl bu takvim çerçevesinde, yani çiftçimizin desteğe en çok ihtiyaç duyduğu; ekim döneminde ayni olarak, bu zamana kadar nakdi veriliyor ve çiftçi güçlük çekiyordu. Ayrıca Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin verdiği 100 bin lira tutarındaki faizsiz kredi miktarını 200 bin liraya çıkardık. Bunun 100 bin liralık kısmı da mazot ve gübre alımında ayni olarak kullanılabilecek. Çiftçilerimize IPARD Projeleri çerçevesinde 2022 yılında tam 1,8 milyar lira tutarında hibe verdik. Ayrıca, KKYDP Tarıma Dayalı Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi Programı ile 966 milyon lira hibe verdik. Uzman Eller Projesi ile 101 milyon lira hibe desteği sağladık. TARSİM çerçevesinde 276,3 milyar lira tarımsal varlığı sigortalayarak güvence altına aldık. Üreticilerimize ve yetiştiricilerimize 3,6 milyar lira hasar tazminatı ödedik.”
Türkşeker ve Çaykur’un piyasa fiyatlarındaki dalgalanmayı engellediğini söyleyen Kirişci, bu iki şirketin 2022 yılını operasyonel olarak karla kapattığını açıkladı.
Bakan Kirişci, “Buğday alım fiyatını yüzde 231, arpa alım fiyatını yüzde 254, şeker pancarı alım fiyatını yüzde 245 artırdık. Fındıkta desteklemelerle 54 lira, sultani çekirdeksiz kuru üzümde 27 lira, kilogram başına alım fiyatı uyguladık. Yaş çay alımında yüzde 73, desteklemelerinde yüzde 130 artış yaptık. Vizyon projelerimizden olan Sözleşmeli Üretimi hayvansal üretimde başlattık” ifadelerini kullandı.

ÇKS’ye 2 milyon 190 bin çiftçi kayıt yaptırdı

Çiftçi Kayıt Sistemi’ni (ÇKS) 1 Ekim 2022’den itibaren e-Devlet Kapısı’na taşındığını hatırlatan Kirişci, çiftçilerin buna büyük bir teveccüh gösterdiğini belirterek, “Öyle ki 2023 yılı toplam ÇKS başvuru sayısının 2022 yılı ÇKS başvuru sayısına oranı yüzde 100’ün üstündedir. Kayıtlı çiftçi sayımız, geçen yılki 2 milyon 176 bin 551 sayısının üstüne çıkmıştır. Şu an itibarıyla sisteme 2 milyon 190 bin çiftçimiz kayıt yaptırmıştır. Ancak net çiftçi sayımız, mükerrerlikler ayıklandıktan sonra ortaya çıkacaktır” dedi.

“Orman yangınlarından zarar gören alanlara 525 milyon fidan diktik”
Kirişci, Orman Genel Müdürlüğü (OGM) faaliyetlerine dair şu bilgileri paylaştı:
“OGM faaliyetleri çerçevesinde; 10 bin 418 orman köylümüze ve 9 tarımsal kalkınma kooperatifine 531 milyon lira hibe ve sıfır faizli kredi desteği verdik. Ormancılık çalışmalarında istihdam edilen orman köylümüze, 5 milyar 192 milyon lira katkı sağladık. Dünyada söz sahibi olan arıcılık sektörümüzü daha da güçlendirmek için 60 bal ormanı tesis ettik. 610 farklı türde 257 milyon fidan ürettik, 100 bin hektar alanda ağaçlandırma ve erozyonla mücadele çalışması gerçekleştirdik. Orman yangınlarından zarar gören alanlara 525 milyon fidan diktik. 2022 yılında, Türkiye Yüzyılına Nefes temasıyla icra ettiğimiz 11 Kasım Milli Ağaçlandırma Günü’nde, 4,2 milyon fidanı toprakla buluşturduk.”

“Yerli ve milli Gökbey helikopterlerimizi ve 16 uçağı daha envanterimize dahil edeceğiz”

Orman yangınlarıyla mücadelede yerli ve milli imkanlarla hava filosunun güçlendirildiğini vurgulayan Kirişci, 20 uçak, 55 helikopter ve 8 İHA ile orman yangınlarıyla mücadelede Cumhuriyet tarihinin en büyük hava filosunu oluşturduklarını dile getirerek, “Bir yıl içinde, 4 adet amfibik özellikteki tanker uçak ile yüksek çözünürlükte görüntü sağlayan, sayısal harita üreten görev sistemleri ile teçhiz edilmiş 1 adet havadan yönetim uçağımız da filomuza dahil olacaktır. Yine mülkiyeti bize ait yerli ve milli Gökbey helikopterlerimizi ve 16 uçağı daha envanterimize dahil ederek, filomuzu güçlendirmeyi hedefliyoruz. Ormanların korunmasında İHA teknolojisi kullanan ve İHA baz istasyonu kuran ilk Avrupa ülkesi olduk. Bu sayede, anlık olarak 3,5 milyon hektarlık alanı tarayabiliyoruz” açıklamasında bulundu.
Bakan Kirişci, DSİ’nin faaliyetleri çerçevesinde 62 baraj, 19 gölet ve bent ile 10 hidroelektrik santral inşa ettiklerini, 16 içme suyu, 72 sulama, 146 taşkın koruma, 50 yer altı depolama ve suni besleme tesisi yaptıklarını söyleyerek, tamamlanan su yatırımları sayesinde 105 bin 293 hektar tarım arazisini sulamaya açtıklarını ifade etti.
Yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve paydaşlarla birlikte Su Verimliliği Seferberliği başlattıklarını hatırlatan Kirişci, bu çerçevede ülke çapında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan himayesinde ‘Suda Sıfır İsraf’ temasıyla yapılacak etkinliklerle suya dikkat çekileceğini belirtti.
Kirişci, artan nüfusu doyurmak ve tarımda söz sahibi olmak için üretim planlanması yapılmasının gerekliliğine vurgu yaparak, “2023’te Gazi Meclisimizin gündemine gelmesini beklediğimiz planlı üretim modeli üzerinde çalışmalarımız sürüyor. Yol haritasını belirlediğimiz bu model ile çiftçilerimizi destekleyerek arz güvenliğini sağlamayı ve bulunurluğu tesis etmeyi hedefliyoruz” dedi.

“Kent tarımı ile ilgili kısa ve uzun vadeli faaliyetlerimizi, projeleri, desteklerimizi içeren eylem planımızı yakın zamanda paylaşacağız”

Yerinde üretim-yerinde tüketim anlayışıyla tüketicilerin taze, ucuz ve en az fireyle sebze ve meyveye ulaşımını sağlamak amacıyla, kent tarımı uygulamalarını hayata geçirdiklerini dile getiren Kirişci, “Bu çerçevede, jeotermal kaynaklarımızın yanı sıra, rüzgar, güneş ve biyokütle gibi temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının da kullanılacağı Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerini hızla yaygınlaştırıyoruz. Kent tarımı ile ilgili çalışmalarımızda son aşamaya geldik. Burada ilk etapta 3 yıllık bir eylem planı hazırlıyoruz. Kent tarımı ile ilgili kısa ve uzun vadeli faaliyetlerimizi, projeleri, desteklerimizi içeren eylem planımızı yakın zamanda paylaşacağız” dedi.
Bakan Kirişci, mevcut tarım sigortacılığının üreticilerin gelir koruma garantisi sağlanması da dahil genişletileceğinin altını çizerek, “Gelir Koruma Sigortası, gelecek üretim sezonundan itibaren ülke genelinde yaygınlaştırılacaktır. Genç ve kadın çiftçilerimizi prim indirimi uygulayarak TARSİM’den daha çok faydalandıracağız. Üreticilerimizin güçlendirilmesi, tedarik zincirinin kısaltılması, maliyetlerin azaltılması, ölçek ekonomilerinden faydalanılması ve fiyatların istikrara kavuşturulması amacıyla üretici birliklerinin kurumsal kapasitelerini geliştireceğiz” açıklamasında bulundu.

Genç çiftçilere verilecek hibe desteği 250 bin liraya çıkarılacak

Kırsala dönüşün önemine dikkati çeken Kirişci, tarım alanında faaliyet gösteren gençlerin az olduğuna işaret ederek, “Gençlerimize kırsalda üretim yapmaları için birçok başlıkta hibe ve destek veriyoruz, vermeye devam edeceğiz. Sayın Cumhurbaşkanımız da uygun bulursa genç çiftçilerimize yönelik Uzman Eller Projesi ile verdiğimiz desteklerimiz 100 bin liradan 250 bin liraya çıkaracağız” diye konuştu.

“Gençlerimizi tarımsal üretime çekemezsek gelecekte kim üretim yapacak”

Bakan Kirişci, Türkiye’de muhalefetin yapmaya değil yıkmaya odaklı olduğunu belirterek, “Biz gençlerimizi kırsala çekelim, onları eğitim gördükleri tarım, su ürünleri, veterinerlik ve ormancılık alanlarında kendi iş yerlerinde istihdam edelim deyince, anlamadan dinlemeden karşı çıkıyorlar. ‘Çocuklarımızı çoban mı yapalım?’ diyorlar. Gençlerimizi tarımsal üretime çekemezsek gelecekte kim üretim yapacak, 100 milyonu aşacak nüfusumuzu kim besleyecek? Bunu çözecek planları, projeleri var mı acaba bu muhalefetin” dedi.

“Herhangi bir sebeple üretim yapılmayan arazileri üretime kazandıracağız”

Küçük aile işletmeciliğine yapılan desteklerin artarak sürdürüleceğini ifade eden Kirişci, “Meraların ıslahı, korunması ve kullanımına ilişkin yeni yaklaşımlar geliştireceğiz. Herhangi bir sebeple üretim yapılmayan arazileri üretime kazandıracağız. Her karış toprağımızda üretim yapılsın istiyoruz. Boş kalan topraklara Bakanlığımız müdahil olacak ve üretim yapmak isteyenlere kiralayacağız. Mülkiyet hukuku başta olmak üzere birçok konuda değişiklik gerektirdiği için bu vizyon projemizin çerçevesi ve kapsamı milletvekillerimizin takdirleriyle kanun değişikliğiyle şekillenecektir. Bakanlığımız yetkilerinin bir kısmının Yeminli Tarım Müşavirleri marifetiyle kullanılmasını sağlayacağız” ifadelerini kullandı.

“Tarım ve Orman Bakanlığına 6 bin personel istihdam edilecek”

 

Bakan Kirişci, Tarım ve Orman Bakanlığının insan kaynağını 2023 yılında güçlendirmeye devam edeceklerini belirterek şunları aktardı:
“Daha önce Bakanlığımızın taşra teşkilatında görevlendirilmek üzere farklı branş ve pozisyonlarda bin 200 sözleşmeli personel alımı yapacağımızı duyurmuştuk. Ardından da Orman Genel Müdürlüğümüzün merkez ve taşra teşkilatı için bin 613 personel alacağımızı kamuoyuyla paylaşmıştık. Şimdi de Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğümüze personel alacağımızı duyurmak isterim. DSİ bünyesinde görevlendirilmek üzere çeşitli branşlarda bin 273 sözleşmeli personel alacağız. Böylece, önümüzdeki günlerde, Tarım ve Orman Bakanlığımız bünyesinde, toplam 6 bine yakın yeni personel istihdam edeceğiz.”
Bakan Kirişci, çiftçinin, kadınların ve gencimizin gayretleriyle; tarımın Türkiye Yüzyılı’na mührünü vuracağını, planların buna göre yapıldığını belirterek sözlerini sonlandırdı.