CHP’li Rahmi Aşkın Türeli Plan ve Bütçe Komisyonunda provokasyon yaptı!

RAHMİ AŞKI N TÜ RELİ (İ zmir) – Teşekkü r ederim Sayın Başkan.
Bira zdan gö rüşe c eğiz On İ kinc i Ka lkınma P lan ı’n ı.

Şimdi, şö yle bir durum va r: Burada On İkinci K alk ınma Plan ı’n ı
gö rüşü yo ru z ama ayn ı zamanda 2053 yılına ilişk in uzun vade li st rat ejiyi de
gö rüşü yo ru z ve bira z sonra da konuşmamda bu hedef lerle ilgili,
perspekt if lerle ilgili ona iliş kin kon uşacağız f akat orada çok ö zet var yan i
eğe r gerçekten 20 53 yılı hedef lerin i de konuşacak sak ona ilişk in o lara k temel
va rsa yım larım ız n elerd ir, nas ıl bir hazırlık yap ıld ı, bunu eğer toplant ımızın
öncesinde P lan ve Bütçe Komis yon u üye lerine da ğıt ırsan ız çok daha s ağlıklı
biçimde konuşu ru z d iye düşünü yorum çünkü orada işte “İlk 10’a gire ceğiz . ”
“İlk 5’e girece ğiz . ” “İlk 10 ’a gire cek şirket ler…” gibi daha çok s ıralama
üze rinden giden bir yak laş ım va r. Daha öncek i pe rs pektif lerde, u zun vade li
strate jilerde bö yle değil. San ıyoru m böyle bir ça lış ma va r. O ça lışm anın da
bizim yapaca ğım ız plan ın bir pa rças ı oldu ğunu düşündüğümü zde -daha
doğru su plan onun bir dilimin i oluşturaca k – b unu payla şmanız ı talep
ediyoru z.
Sayın Başkan, bu konu yu bir net le ştirirsen iz…
BAŞKAN MEHME T MUŞ – Sa yın Cumhurbaşkan ı Ya rd ımc ıs ı sizle ri
duydu.
Sayın Başkan, bu yu run, sonra Sa yın Türeli’ye Plan iç in sö z ve rece ğim .
Buyu run lütf en.
CUMHURB AŞKANI YARDI MCISI CEVDET YILMA Z – Sa yın Türe li’nin
bahsettiği gibi bu plan döneminde ayn ı zamanda u zun vade li bir perspektif de orta ya konmuş durumda, bu da 2053 perspekt if i ve ilk def a bu persp ektif le
ilgili bira z daha detayland ırıc ı bir yaklaş ım sö z konu su, otuz yıllık bir dönem .
Ancak bunu a yrı bir do küman ola rak değil, me vcut dokümanın b ir p arças ı
olarak e le alm ış d urumdayız. Do la yıs ıyla , size da ğıtt ı ğım ız doküman dış ında
ayrı b ir doküman sö z konu su de ğil. Bu u zun vadeli persp ekt if ler zat en çok
detaylı do kümanlar olma zla r malu munuz o ldu ğu ü zere, daha çok ge lece ğe
dönük yol gös terici, ış ık tutu cu dok ümanlard ır. Bunla r da daha çok dün yada ki
kürese l e ğilimle r dikkate alına rak bir çe rçe ve ç izilir ve çok mak ro b irtak ım
hedef ler, idd ia la r orta ya konur. Bu çerçe vede bir ha zırlık yap ılm ış ve mevcut
dokümana derced ilmiş durumdad ır.
BAŞKAN MEHME T MUŞ – Teşekkü r ediyorum.
Sayın Türeli, sü reniz…
RAHMİ AŞKI N TÜRELİ (İ zmir) – Başlamadan önce bir şe y
sö yle ye ce ğim bu konu yla a lakalı.
BAŞKAN MEHME T MUŞ – Sü rdürm eye lim bunu Sa yı n Türeli.
RAHMİ AŞKI N TÜRELİ (İ zmir) – Ha yır, b ir dakika izin ve rin.
BAŞKAN MEHMET MUŞ – Çünkü karş ılıklı bir mü zakere ye
girme yece ğim.
RAHMİ AŞKI N TÜRELİ (İ zmir) – Ha yır ha yır, izin ve rin Sayın Başkan.
BAŞKAN ME HME T MUŞ – Çünkü soru ce vaba giriyor… Sa yın Türe li,
bir müsaade ed in bana.

Normalde ben Ko mis yon önünde s öz ve riyorum f ak at bir soru – ce vap
ilişk is ine girmek istemiyo rum burad a, bunların heps i tüketilmiş şe yler. Sizin
talebin iz ilet ild i, Sa yın Cumhu rb aşkan ı Ya rd ımc ı sı s ize ce vab ın ı verd i,
ötesinde yapa ca k bir şe y yok. Dola yıs ıyla, a yn ı konu ysa lütf en burada
noktala ya lım ve s ize sö z ve rip mü zakerele re baş la ya lım.
Buyu run lütf en.
RAHMİ AŞK IN TÜRELİ (İ zmir) – Sa yın Başkan , s iz benim niye sö zümü
kesiyo rsunu z ya da neden sö yle yeceğim bir şe yi e ngelliyorsunu z ? Burada
Sayın Cumhurbaş kanı Ya rd ımc ıs ı bir şe y sö yledi b en onun üze rine bir ik i
cümle daha sö yle rim ondan sonra zaten bu ta rt ışma biter . Bö yle bir ş ekilde
müdahale etmeniz yanlış .
Sayın Cumhurb aşkan ı Ya rd ımc ısı , buradak i 2053 hedef lerinin
inan ırlılığı aç ıs ın dan da bu önemli . Mese la Sek izinci Plan ’da da u zun vade li
strate ji va rd ı ama orada bir k ıs ım d aha somut hedef ler vard ı . Me sela d iyordu
ki: “2021-2023 döneminde yıllık ortalama yü zd e 7’ lik bü yüme . ” gib i.
Burala rda h iç bu na ilişk in b ir şe yler yok , sadece b ir k ıs ım rakam lar va r. O
zaman bunun ina nırlı lığı kalm ıyo r. Yan i nereden ç ıkt ı bu rakamla r ? Bunun
için sö yledim ya ni sonuçta bu bir ek iyse daha a yrınt ılı , en a zından çok
ayrınt ıs ı olmasa bile temel va rsa yımla r nele r bunla r sö ylenebilir ya da ne
zaman h ızlana cak , hangi döneme kadar nas ıl gide cek ; ilk on yılda mı, i kinc i
on yılda m ı? Otu z yıllık b ir şe y s öylü yo rsun u z. Üç üncü on yılda mı , nas ıl hızlanacak ? Buna ilişk in b ir ge çiş p eriyodu an lam ınd a sö yled im bunları .
BAŞKAN MEHME T MUŞ – Sa yın Türeli, teşe kkü r ed iyorum .
Sayın Yılma z son ra konuşman ız iç eris inde ce vap ve rebilirs iniz .
RAHMİ AŞK IN TÜRELİ (İ zmir) – Yo , şimdi ala lım Sa yın Cumhurbaş kan ı
Ya rd ımc ıs ından.
CUMHURB AŞKANI YARDI MCIS I CEVDET YIL MAZ – Çok k ısa arz
edeyim çü nkü d ediğiniz gibi gö rüşmelere geç ilec ek . Zaten bu so rula rla
yo rumla rla if ade edilece k ve sonu nda da ce vaplam aya ga yret ede ce ğiz .
Elbette bunun ark asında b irtak ım model çalışmala rı , belli va rsa yım lar,
belli tekn ik çalış malar yap ılm ış du rumda ama bir do küm ana dönüşmüş değil .
Strateji Bütçe Başkanlığım ız m odelle r çerçe ves inde elbette birtak ım
va rsa yım larla , b üyüme tahm inle riyle dün yan ın , Türkiye ’nin bü yü mesine
ilişk in birtak ım va rsa yım larla , tekn ik analizle rle b irta kım sonu çla r elde etmiş
durumdalar ama siz de takdir ede rs iniz ki çok çok u zun vadeli tah minler
yap ılırken çok detaylı b irtak ım şe yle re girmek mümkün değil . Temel
va rsa yım ın şu o lduğunu if ade ed ebilirim : İlk dön emlerde daha h ızlı b ir
büyüme , gide rek olgunla şt ık ça e konomimiz bu b üyüme h ızın ın gelişm iş
ülkele re ben zer b ir şek ilde bira z da ha ya va şlamas ı ş eklinde b ir va rsa y ım var
bu rakam la rın ark asında.
BAŞKAN MEHME T MUŞ – Teşekkü r ediyorum .
BAŞKAN ME HME T MUŞ – Değe rli millet vek illeri , ş imdi planla alaka lı müzake rele ri geçiyo ru z .
İlk o larak siyas i parti grupla rı ad ın a sö z ve rece ğim . Parti grupla rı iç in
konuşacak o lan h atiple rin süre le ri yirmi dak ikad ır . Cumhuriyet Ha lk Partisi
Grubu yla başla ya cağız ve Sa yın Tü reli Cumhuriyet Halk Pa rtisi G rubu adına
konuşacak .
Sayın Türeli, sü reniz yirm i dak ika dır.
Buyu run lütf en .
RAHMİ AŞKI N TÜRELİ (İ zmir) – Teşekkü r ederim Sayın Başkan .
Sayın Cumhurba şkan ı Ya rd ımc ıs ı , Plan ve Bütç e Komis yonunun
değerli ü ye leri , değerli millet ve kille ri , kamu kuru m ve kuru luş larımızın
değerli büro krat ları , de ğerli b asın mensupla rı ; hepin izi sa ygıyla
selamlıyo rum .
Şimdi tabii On İkinc i Kalk ınma P lan ı ’n ı konuşu yoruz . P lanla r önemlidir,
önemli dokümanlard ır. He r ne kadar zaman iç inde plan ların , planlı
kalk ınman ın b ir b içimde , ö zellikle yirmi b ir yıld ır sü ren AKP ikt ida rla rında
önemini ka ybett iğini düşünürsek de planların her şeye rağmen , s onuçta
bugün nerede yiz , nere ye gid eceğiz nok tas ın da önemli old uğunu
düşünüyo rum . Be n sizin de bild iğiniz ü zere s izin gibi De vlet P lanlama
Teşkilat ında yet iş tim f akat bu konuda çok büyük ü zü ntü duyu yo rum . Devlet
Planlama Teşkila tı gib i çok gü zid e bir kurum bugü n artık yok . Önc e 2011
yılında Ka lk ınm a Bakanlığ ına dönüştürü ldü bir kanun h ükmünde kara rnameyle . O dönemde de karş ı ç ıkt ık , ded ik ki: “Farklı b ir konum,
planlama çok önemli bir ka ynak tahsis mekan izm ası .” 1960 ’tan itibaren
Türkiye ö lçe ğinde makro plan lamaları yapm ış b ir ku rum . Bö yle b ir ku rumun
Başbakanlığa ba ğlı olmas ı da ö zel yapaca ğı gö revler it ibarıyla da ancak
mümkün olabilec eği iç in bö yle bir statü içinde, ka mu bürokras is i iç inde bu
şekilde şe killend irilmişt ir. Başba ka nlığa ba ğlı… Çün kü yapt ığı iş le rin bütün
hepsi d iğer b a kan lık ların iş le rin i ya tay ola rak kesen plan, pro gram sü reçleri,
hükûmete müşavirlik, kamu kurum ve ku ruluş la rı aras ında koord in as yon
yapma gibi çok önemli gö re vleri var . Bu anla mda klas ik b ir hizmet
bakanlığına dönü şmesinin ne kad ar yan lış o ldu ğu nu sö yle d ik ama devam
etti, Kalk ınma Bakanlığı oldu f akat daha da vahimi o ndan sonra ; bu 2018’de
geç ilen Cumhurb aşkanlığı hükum et s istemiyle b irlik te tamamen ortadan
kalkt ı. Sonuç it ib arıyla h âlâ birtak ım iş le r yap ılıyor ama Devlet Pla nlama
Teşkilat ı gib i Tü rk iye ’ ye, Türkiye ’nin so runla rına makro bakan , ça lışma
usulle ri, yata y ça lışma , h iye rarş in in yata y b ir hiyerarşi içinde o ldu ğu , çok
ciddi b ir haf ızan ın biriktiği bir kurum bugün art ık yok . Cumhurbaşka nlığı
bünyes indek i St rateji ve Büt çe Ba şkanlığın ın De vle t Plan lama Teşkilatın ın
ye rin i tutmas ı mü mkün değil ; hepimiz bunu biliyo ru z . 2018 ’de bu de ğişiklik
yap ılırken de… Ş unu da biliyo ru z k i : Bak ın , bu p land a da hep beşe ri s erma ye
üze rine vu rgu la r va r ama ne ya zık ki De vlet P lanla ma Teşkilat ın ın ç ok iyi
yet işm iş büro k ra tları , u zmanları yak laş ık 120 civa rında arkad aşım ız
Cumhurbaşkan lığı St rateji ve Bütç e Başkanlığına gitmedi, bir ha vu za alınd ı ;
De vlet Persone l Başkanlığı na ve diğe r ku rumla ra dağıt ıld ı . Bu gün art ık o
eski De vlet P lanlama Teşkilat ı , o çalışma usulleriyl e yok . P lanlama değişir,
planlama an la yış ınız de ğişebilir, f ark lı, ge lece ğe gö re 21’inci yü zyılda daha
f arklı bir plan la ma olur. Elbet te , önemli olan , 6 0-70’lerin plan la masın ı
yapmak de ğil am a böyle bir kurum a ihtiya ç vard ır . Bu anlamda da böyle bir
kurumu n yeniden kurulmas ına iliş kin part i ola rak d a görü şle rim iz ço k aç ık
ve nett ir. Çünkü Türkiye ’nin gerçe kten bir “think ta nk”… Ge rekt iği zaman
bürokra si içinde , ge rekt iği zaman “think tank ” vari bir ku ruma iht iyac ı var. Bu
anlamda ama -de diğim gib i- bu gün De vlet P lanlama Teşkilat ın ın Türk iye ‘de
olmaması son derece yanlışt ır; bö yle bir ku rum olma lıyd ı .
Şimdi Uzun Vad eli Gelişme nin S tratejis i 2053’e gelmek istiyorum .
Şimdi, b ira z önce sö yled im st ratejin in va rsa yım ların ı … Teşekkü r ede rim , s iz
de dedini z k i: “Ö nceki bir bü yüme ü zerinden… Dah a çok , önce, h ızlı bir
büyüme , be lli bir eşiğe ge lip onda n sonra daha o lgun ekonomi gibi …” Ama
bakın , otu z yıl ço k u zun bir sü re ; otuz yıllık bir u zu n vade li st rateji o lmaz .
Hat ırla rsan ız , b irinci ilk plan lama deneyim i başlad ı ğı zaman ilk 3 plan on
beş yıllık b ir pe rs pektif plan çe rçe vesinde ha zırlanm ışt ır ve her plan birinc i ,
ikin ci ve ü çüncü planla r, bu on be ş yıllık pe rspekt if plan ın ın, st ratejinin bir
parças ın ı o luştu rmuştur. Şimdi, gene, ayn ı şek ild e 2008’deki kal k ınma
plan ında 2001-20 23 hedef leri vard ır, gene u zun bir dönem ama cumhuriyet in

100’üncü yılı anlamında 2023 bü y ük önem arz ed iyordu . Bu gün, bak tığım ız
zaman da aslında o hedef ler e de ulaşılamadığından bira z sonra
bahsedeceğim . Yani, bu kadar u zu n bir süre , u zun vadeli bir st rateji için çok
anlamlı de ğil , ç ünkü alt ı p lan d önemi olaca k ya ni p lanla olan ilişk is i
kopacak , daha k ısa vadeli bir st ra tejiye iht iyaç vardı . O rada, gene 2053’e
ilişk in “Şunu b ö yle düşünü yo ru z . ” diye zik redebilirdiniz ama yan i b u otuz
yıllık dönem çok uzun b ir dönem