İlk Başarılı Kalp Nakli Köpek mi, Maymun mu, Şempanze mi, İnsan mı?

Günümüzde kalbinden rahatsız olanlar insanlar başka bir insandan nakledilen kalp ile uzun yıllar yaşayabiliyor. Özellikle 11’e 10 Kala filminde Kenan Işık tarafından sorulan yanıtının merak edilmesi üzerine soruya cevap veren bir makale kaleme aldık. İlk Başarılı Kalp Nakli Köpek mi, Maymun mu, Şempanze mi, İnsan mı?

Dünyada ilk kalp nakli denemesi

Orbit – Dünyada İlk kalp nakli denemesi 50 yıl önce civarı 1964 yılında cerrah James Hardy tarafından, hastası olan Boyd Rush isimli kişi üzerinde denenmiştir. Daha önce farklı doktorlar tarafından şempanzeden yapılan böbrek transplantasyonlarından esinlenen Dr. James Hardy, aslında çalıştığı hastanedeki beyin ölümü gerçekleşmiş bir hastadan kalp almayı çok istemiştir. Ancak Yasal çerçeve ve kapsam buna uygun olmadığı için malesef bu nakil gerçekleşmemiştir. Bu nakil sonucunda ihtiyacı olan hastaya nakledilen şempanze kalbi hastanın vücudunda 60 dakika boyunca sorunsuz çalışmıştır.

 İlk insandan insana kalp nakli Louis Washkansky, kalp nakli

İnsandan insana ilk kalp nakli ise Güney Afrika Cape Town’da Dr. Christiaan Barnard tarafından gerçekleştirilmiştir. 25 yaşında ölen bir kadından alınan kalp, 55 yaşındaki Louis Washkansky’nin vücuduna aktarılmıştır. Bu kalp naklinden sonra hasta Louis Washkansky 18 gün hayatta kalmıştır.

Dünyanın pek çok yerinde ses getiren bu çalışmanın ardından, kalp nakli pek çok yerde yapılmıştır. Ancak, kalp naklinin sonrası yaşama süresi çok kısa olduğu için 1968’de 100 kişiye yapılan kalp naklinin 1970’de 18 kişiye düşmüştür.

Doku uyumu çalışmaları ve bağışıklık baskılayıcı ilaç çalışmaları ile 20 yıl kadar sonra kalp naklinin tekrar canlı bir konuya dönüşmüştür.

Bu operasyonların yankıları Dünya’da çok ses getirmiştir. Konuyu cerrahi detayları, etik yönleri ve önerileriyle Doç Dr. Aydın Aytaç bir makale olarak yazmıştır. Bu makale, Bilim ve Teknik 1968 Şubat sayısında yayınlanmıştır. Makalede Dr. Barnard’ın neden doku uyumu çalışmalarının gelişmesini beklemediğini ele almış ve bu yöndeki eleştirileri değerlendirmiştir.

Türkiye’de ilk kalp nakli

Türkiye’de ilk kalp nakli ise 1968 yılında gerçekleştirilmiştir. Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde 22 Kasım 1968 yılında Op.Dr. Kemal Bayazıt tarafından gerçekleştirilen bu kalp naklinin dönemin teknikleri açısından başarılıydı. Ancak hasta, doku uyumsuzluğu problemlerinden ve bağışıklık baskılayıcı ilaçların henüz geliştirilmemiş olmasından dolayı 18 saat sonra yaşamını kaybetti. Dr. Bayazıt Türkiye’de kalp cerrahisinin gelişmesi anlamında önemli çalışmalar ortaya koymuş önemli bir bilim insanıydı.

2017 yılında ise öğrencilerinden Prof. Dr. Deniz Süha Küçükaksu Dr. Kemal Bayazıt‘ı anlattığı “Kalbin son imparatoru” adlı eserinde biyografisini ele aldı.

Siyami Ersek kalp nakli

Türkiye’deki ikinci kalp nakliyse Dr. Kemal Bayazıt’ın operasyonundan 24 saat sonra Dr. Siyami Ersek tarafından İstanbul’da gerçekleştirildi. Haydarpaşa Göğüs Cerrahisi’nde gerçekleştirilen nakil operasyonunda Ersek bir trafik kazasında ölen 55 yaşındaki bekçinin kalbini 26 yaşındaki bir gence nakletti. Ancak bu hastada 39 saat sonra yaşamanı yitirdi.

kalp nakli tarihi

İlk pediyatrik kalp nakli 1984 yılında 4 yaşındaki bir çocuğa ilk yapıldı. Kalbin nakli başarılı oldu. Önceki yıllarda da yine çocuklara kalp nakilleri yapılmıştı. Ancak yetişkinlerle aynı sebepten yani doku reddi sebebiyle bu hastalar yaşayamamışlardı. Tolypocladium inflatum mantarından elde edilen siklosporin (cyclosporine) önemli bir bağışıklık baskılayıcı olarak geliştirildi ve başarılı kalp nakilleri yapılmaya başlandı.

1984 yılında ilk başarılı pediyatrik kalp naklini olan bu çocuk daha sonra 1989’da yine kalp nakliyle kalbi değiştirilmiştir. 2006 yılında ise başka sağlık sorunlarından dolayı yaşamını kaybetti.